Istorijat institucije Ombudsmana u gradu Beogradu
Institucija Ombudsmana je dugo bila poznata samo u skandinavskim zemljama, a tek u drugoj polovini 20. veka počinje značajnije interesovanje za zaštitu ljudskih prava i u drugim razvijenijim zemljama, pre svega u Evropi. Republika Srbija ovu instituciju uvodi u svoj pravni sistem početkom ovog milenijuma i to prvo na lokalnom i pokrajinskom nivou, a zatim i na republičkom nivou.
Intresantno je da je prvo donet Zakon o Zaštitniku građana („Sl. glasnik RS“, br. 79/2005) pa tek onda kao ustavna institucija – Ustav Republike Srbije 2006. godine („Sl. glasnik RS“, br.98/2006) . U svom članu 138. Ustav reguliše položaj Zaštitnika građana i definiše ga kao nezavistan državni organ koji štiti prava građana i kontroliše rad organa državne uprave, kao i drugih organa i oraganizacija, preduzeća i ustanova kojima su poverena javna ovlašćenja.
Miljko Valjarević
Ombudsman
Institucija Ombudsmana uvedena je u pravni sistem grada Beograda Statutom iz 2004. godine, pod nazivom Građanski branioc za grad Beograd, a njegova nadležnost i postupak izbora uređene su Odlukom o Građanskom braniocu za grad Beograd („Sl.list grada Beograda“, br. 25/05).
Prilikom uvođenja ove institucije rukovodilo se pre svega evropskim standardima u zaštiti i unapređenju ljudskih prava, a sve u skladu sa Evropskom konvencijom o zaštiti ljudskih prava.
Od uvođenja u pravni život institucija Ombudsmana je menjala nazive i sedišta.
Prvi Ombudsman, odnosno Građanski branioc za grad Beograd je počeo je sa radom 14. septembra 2006. godine.
Prvo sedište Građanskog branioca je bilo u ul. Masarikova broj 5, Palata „Beograd“.
Septembra 2007.godine, Građanski branilac promenio je sedište i preselio se u zgradu Gradske uprave, ul. Makenzijeva br.31.
Statutom grada Beograda oktobra 2008. godine, institucija Ombudsmana je promenila naziv u Zaštitnik građana, a Skupština grada Beograda na sednici održanoj juna 2009. godine, donela je Odluku o Zaštitniku građana („Sl.list grada Beograda“, br. 39/09).
Od oktobra meseca 2010. godine, prostorije Zaštitnika građana nalaze se u ul. Kosovska br.17.
Na osnovu člana 52. Zakona o glavnom gradu („Sl.glasnik RS“, br. 129/07, 83/14, i dr-zakon 101/16 i dr-zakon 37/19) i člana 136. Statuta grada Beograda („Službeni list grada Beograda“, broj 60/19), Zaštitnik građana promenio je naziv u Ombudsman grada Beograda. Skupština grada Beograda na sednici održanoj 30. septembra 2019. godine, usvojila je Odluku o Ombudsmanu grada Beograda („Sl.list grada Beograda“, br.85/19).
Ombudsmani grada Beograda od početka rada ove institucije:
- Dušanka Gaćeša ( 2006. do 2014. godine )
- Katarina Žeželj ( 2014. do 2018. godine )
- Miljko Valjarević (2019 – )
Ombudsman je ovlašćen da štiti i kontroliše poštovanje prava građana i kontroliše rad Gradske uprave grada Beograda i javnih službi čiji je osnivač Grad Beograd (subjekti kontrole) ako se radi o povredi propisa i opštih akata Grada Beograda.
Ombudsman nije ovlašćen da kontroliše rad Skupštine grada Beograda, Gradonačelnika grada Beograda i Gradskog veća grada Beograda. Ombudsman se bira na vreme od 5 godina i na istu dužnost isto lice može biti izabrano najviše dva puta uzastopno.
Poslovi
Ombudsmana.
Zaštita.
Ustav Republike Srbije u članu 138 reguliše položaj Zaštitnika građana i određuje ga kao nezavisan organ koji štiti prava građana.
Istu odredbu ima i Zakon o zaštitniku građana (član 1 Zakona) kao i Odluka o ombudsmanu grada Beograda (član 2 odluke). Dakle Zaštitniku odnosno Ombudsmanu su data ovlašćenja najvišim pravnim aktom da štiti i kontroliše poštovanje prava građana.
Pored ovlašćenja koja su mu data Ustavom, zakonom i Odlukom Ombudsman se u svom radu pridržava načela pravde i pravičnosti.
Kontrola.
Ombudsman pored zaštite i kontrole prava građana kontroliše i rad Gradske uprave grada Beograda i javnih službi čiji je osnivač grad Beograd (sekretarijati i javna preduzeća koje je osnovao grad) ako se radi o povredi propisa i opštih akata Grada Beograda.
Ombudsman ne kontroliše primenu zakonskih propisa već je ona u nadležnosti Zaštitnika građana Republike Srbije.
Ombudsman nije ovlašćen da kontroliše rad Skupštine grada Beograda, Gradonačelnika i Gradskog veća.
Davanje mišljenja.
Ombudsman pored prava na pokretanje i vođenje postupka ima pravo na pružanje dobrih usluga, posredovanjem i davanjem mišljenja i saveta iz svoje nadležnosti, da deluje preventivno u cilju unapređenja rada subjekata kontrole i unapređenja zaštite ljudskih sloboda i prava.
Podnošenje inicijativa.
Ombudsman je ovlašćen da nadležnom organu Grada podnese inicijativu za izmenu i dopunu propisa i opštih akata Grada ako proceni da bi tim izmenama i/ili dopunama unapredili rad organa Uprave ili da su te izmene i dopune od značaja za zaštitu prava građana. Odlukom o ombudsmanu ovo pravo nije bliže regulisano ali se ono najčešće upućuje odgovarajućim komunalnim preduzećima.
Pokretanje postupka pred ustavnim sudom i drugim nadležnim organima.
Ombudsman je ovlašćen da pokrene inicijativu za pokretanje postupka za ocenu ustavnosti i/ili zakonitosti zakona i drugih propisa kojima se uređuju pitanja koja se odnose na pravo građana, ukoliko smatra da nisu u skladu sa Ustavom.
Ombudsman može da nadležnom organu podnese zahtev odnosno prijavu za pokretanje krivičnog, prekršajnog ili drugog odgovarajućeg postupka ako smatra da u radnjama rukovodećeg radnika ili zaposlenog ima elemenata krivičnog dela.
